اصطلاحات خودرویی | بخش موتور

در صنعت خودروسازی اصطلاحات خودرویی زیادی به کار میره. و خیلی مواقع از این اصطلاحات خودرویی رو ازش خبری نداریم. در حالیکه خیلی مواقع این اصطلاحات نکات مهمی رو به ما متذکر میشن. که با ندونستن اون ها یک وقت هایی متضرر میشیم. و از اون امکانات به دلیل آگاه نبودن، استفاده کافی رو نبریم یا اصلاً استفاده نکنیم. پس با کارآموز وبسایت آموزش مکانیک خودرو همراه شو.

1) میل سوپاپ دوتایی در بالا DOHC (Dual Over Head Camshaft)

خیلی مواقع پیش اومده وقتی درب کاپوت رو باز می کنید روی کاور موتور کلمه ای به نام DOHC حک شده و شاید براتون جالب باشه بدونید معنی این اصطلاحات خودرویی یا کلمه چیه؟ تو مرحله احتراق فرآیندی برای باز شدن سوپاپ ها و تخلیه دود حاصل از احتراق نیازه، که در زمان پر شدن از هوا و سوخت سوپاپ هوا، و در صورت تخلیه نیز، سوپاپ دود برای تخلیه باز بشه. این وظایف باز و بسته شدن سوپاپ ها به عهده ی قطعه ای به نام میل سوپاپ است. این قطعه استوانه ای شکل دارای برآمدگی هایی هستش که به وسیله ی اون برآمدگی ها سوپاپ ها رو باز و بسته می کنه.

در گذشته این فرآیند توسط یک میل سوپاپ انجام میشد. اما امروزه با پیشرفت تکنولوژی برای افزایش راندمان موتور از دو عدد میل سوپاپ استفاده می کنن. به این صورت که برای سوپاپ های هوا یک میل سوپاپ مخصوص و برای سوپاپ دود هم یک میل سوپاپ مخصوص وجود داره. بودن 2 میل سوپاپ باعث تنظیم بیشتر، بهتر و دقیق تر میشه. و در نتیجه راندمان موتور بالا میره.

میل سوپاپ ها قدرت خودشون رو از طریق تسمه ای از موتور می گیرن و در نتیجه تنظیم بودن این قطعه برای باز و بسته کردن سوپاپ ها خیلی حیاتی و در صورت عدم تنظیم این قطعه، موتور به سرعت از کار می افته و چند میلیون تومن خرج ناقابل رو دستتون میزاره. برای مثال پیکان از یک میل سوپاپ استفاده می کنه در حالیکه اتومبیل های مانند پراید، خانواده پژو، سمند، تندر 90 و… از 2 میل سوپاپ استفاده می کنن.

2) 16 سوپاپ (16 valve)

خیلی مواقع میشنویم به طور مثال 206 تیپ 5 یا سمند EF7 دارای 16 سوپاپ هستن. معنی این اصطلاحات خودرویی اینه که این ماشین ها موتورشون 4 سیلندره. و در هر سیلندر 4 عدد سوپاپ وجود داره. 2 عدد سوپاپ برای پر کردن موتور از هوا و سوخت و 2 عدد سوپاپ هم برای خالی کردن دود حاصل از احتراق وجود داره. همون طور که می بینید در مجموع 4 سیلندر، که در هر سیلندر هم 4 سوپاپ وجود داره میشه 16 سوپاپ.

البته در اصل ما باید بگیم در هر سیلندر 4 عدد سوپاپ وجود داره چون اصطلاح 16 سوپاپ در یک موتور 6 یا 8 سیلندر غلطه. چون تعداد سوپاپ ها در اینجا به  24 و 32 عدد میرسه. ماشین هایی مثل پراید، پژو 405 و پارس و 206 تیپ 2 موتورشون دارای 8 سوپاپ و در 206تیپ5، سمند EF7، تندر90، دنا و رانا و… از 16 سوپاپ بهره می گیرن. تعداد سوپاپ بیشتر باعث: افزایش قدرت موتور، کاهش مصرف سوخت به دلیل راندمان بهتر، بهبود در شتاب گیری، کنترل آلایندگی بهتر و…. رو به همراه داره.

3) تایمینگ متغیر سوپاپ ها (Continuously Variable Valve Timing) CVVT

برای راندمان بالاتر موتورهای بنزینی و دیزلی و کاهش مصرف سوخت و آلایندگی امروزه در طراحی موتورهای جدید از قطعه ای به نام CVVT استفاده می کنن. این قطعه وظیفه داره در زمانیکه دور موتور کم هستش مثلاً در هنگام درجا کار کردن و یا در حین حرکت زمانیکه دور موتور پایین هستش، میل سوپاپ ها رو کمی می چرخونه تا دیرتر سوپاپ هوا برای پر شدن موتور از هوا و سوخت باز بشه و سوپاپ دود برای تخلیه هم زودتر بسته بشه. چون در این شرایط خودرو نیاز نداره با توان حداکثری موتور کار کنه و به دلیل استفاده نکردن از تمام اون توان، در عمل قدرت تولیدی موتور به هدر میره و جز آلایندگی، مصرف سخت و استهلاک بیشتر، چیزی عایدتون نمیشه.

توی سرعت زیاد و همچنین دور موتور زمانیکه که بالا هست همون روند بالایی رو به صورت برعکس انجام میده. یعنی سوپاپ هوا زودتر باز میشه و سوپاپ دود هم دیرتر بسته میشه تا توان تولید موتور افزایش پیدا کنه. این قطعه در ایران روی موتور ایرانی EF7 نصب شده. پس در نتیجه این قطعه باعث افزایش توان در موتور، کاهش مصرف سوخت، کاهش استهلاک موتور، کاهش صدای موتور  و لرزش موتور میشه.

4) توربوشارژر و سوپرشارژر (Turbocharger and supercharger)

به این دو واژه ی توربوشارژ و یا سوپر شارژ یا بر اساس اصطلاحات خودرویی پُر خوران کننده هم میگن. برای افزایش راندمان موتور راه های زیادی وجود داره اما این قطعات به معنای واقعی کلمه قدرت و گشتاور موتور رو افزایش میدن. بزارین اول یک توضیح بهتون بدم: شما مثلاً زمانیکه دارید با زغال کباب درست می کنید برای اینکه زغال حرارتش زیاد بشه با سرعت باد میزنید و توی همون لحظه زغال گُر می گیره و حرارتش زیاد میشه یعنی آتیش برای شعله ور شدن نیازه به 2 عامل سوخت و هوا داره.

اگه بتونیم هوا رو بیشتر کنیم حرارت و قدرت آتیش بیشتر میشه. در موتور بنزینی و دیزلی هم برای افزایش قدرت از طریق توربوشارژر و سوپرشارژر هوای بیشتری رو وارد موتور می کنن که باعث افزایش قدرت احتراق و در نتیجه باعث افزایش کلی قدرت موتور میشه. توربور شارژرها قدرتشون رو از طریق پره هایی که در لوله اگزوز کار گذاشتن که با فشار دود به حرکت در میاد میگیره.

سوپرشارژرها هم از طریق تسمه یا زنجیر قدرتشون رو از موتور می گیره. که هر کدوم برای خودشون مزایا و معایب جداگانه ای دارن. در اتومبیل های ایرانی بر روی موتور EF7 سیستم توربوشارژر رو نصب کردن که بر روی سمند سورن و دنا پلاس توربو نصب شده است.

5) ریتاردر یا ترمز موتوری (Retarder)

در اتومبیل های سنگین مانند: کامیون ها، اتوبوس ها و… چون برای جابه جایی بار و یا مسافر طراحی شدن و به همین دلیل وزن زیادی دارن و در زمان ترمزگیری به دلیل وزن بالا ترمزهای بادی به دلیل قدرتمند بودن یک وقت هایی کم میارن و یا به دلیل ترمز مکرر مخصوصاً در سرپایینی ها ترمز داغ شده و قدرت ترمزگیری کم میشه. برای حل این مشکل از ریتادر یا ترمز موتوری استفاده می کنن.

به این شکل که، این سیستم در مسیر اگزوز قرار داره و در صورت نیاز راننده مسیر اگزوز رو می بنده. وقتی مسیر بسته بشه دود نمیتونه از موتور خارج بشه و به سرعت دور موتور پایین میاد. البته در مدل های مختلف دیگر سوپاپ دود رو یکسره باز نگه میداره و در عمل در موتور احتراقی انجام نمیشه و به طور همزمان پاشش سوخت قطع میشه در نتیجه دور موتور پایین میاد.ریتاردرها انواع مختلف از قبیل: الکترومغناطیسی، هیدرولیکی و آبی هستن. و چون موتور به چرخ ها متصل است پس سرعت چرخ هم پایین میاد. این سیستم کمکی هم باعث توقف سریع تر و ایمن تر میشه و هم استهلاک کل سیستم ترمز رو به دلیل فشار کمتر و یا استفاده نکردن از ترمز عادی کاهش میده.

6) مرکز کنترل الکترونیکی ECU (Engine Control Unit)

ما آدم ها برای زنده موندن نیاز به یکسری اعضای حیاتی و مهمی نیاز داریم. از مهم ترین عضو بدن مغز هستش. این عضو تمام بدن رو کنترل می کنه و در صورت از کار افتادن مغز بدن انسان تبدیل به توده ای گوشت بی خاصیت میشه. در خودروهای امروزه تمام خودرو از طریق ECU کنترل میشه که مثل مغز ما میمونه. این قطعه میزان پاشش سوخت، برق‌رسانی، سرعت، شتاب، تعلیق (در ماشین های پیشرفته)، انتقال قدرت (گیربکس اتوماتیک)، روشنایی، احتراق و حتی میزان ترکیب سوخت و هوا درون سیلندرها را تعیین می‌کنه. همچنین قطعات ایمنی و امنیتی زیر نظر ECU فعالیت می کنن.

7) هیبریدی (Hybrid)

از دهه 90 میلادی برای کاهش سوخت و آلایندگی اتومبیل های هیبریدی رونق گرفتن که سردمدار هیبریدی ها شرکت مُعَظَم ومُعَزَز تویوتا هست. در این سیستم دارای 2 پیشرانه مجزا از هم وجود داره. که به طور معمول یکی از پیشرانه ها بنزینی یا دیزلی است و دیگری از نوع برقی است. در سرعت های کم ماشین از موتور برقی استفاده می کنه و از سرعتی به بالاتر و در هنگام شتاب گیری موتور بنزینی کار می افته. هر وقت هم باتری برقی تموم بشه ماشین از پیشرانه ی درون سوز (بنزینی، دیزلی) استفاده می کنه.

موتور برقی از دو طریق شارژ میشه: 1- باتری توسط کابل برق شارژ بشه 2- موتور برقی از طریق کار کردن موتور بنزینی شارژ بشه. البته امروزه یک سیستمی رو ترمز به نام بازیابی انرژی نصب می کنن که در اثر ترمز کردن، حرارتی ایجاد میشه. این سیستم حرارت رو تبدیل به برق می کنه و باتری رو شارژ می کنه. توی کشورمون از ماشین های هیبریدی می تونیم از تویوتا پریوس، کمری هیبریدی لکسوس CT200H و یا هیوندای سوناتای هیبریدی نام ببریم. البته شرکت ایران خودرو از رانای هیبریدی رونمایی کرده است ولی تا این زمان به بازار عرضه نکرده است.

8) تزریق مستقیم سوخت GDI (Gasoline Direct Injection)

این اصطلاح فقط بر روی موتور بنزینی کاربرد داره. در موتورهای معمولی سوخت و هوا قبل از محفظه احتراق، یعنی قبل از سوپاپ ها با هم تزریق میشن. اما بعدها متوجه شدن اگه سوخت به صورت مستقیم (جداگانه) به محفظه احتراق تزریق بشه، به دلیل فشار بالای تزریق به صورت جداگانه باعث افزایش قدرت، کاهش مصرف سوخت و کاهش آلایندگی میشه. برای همین امروزه در موتورهای پیشرفته تر از این روش استفاده می کنن. و دلیل اینکه در همه ی موتورها استفاده نمیشه به 2 عامل: 1- قیمت تمام شده 2- آلیاژ پیشرفته قطعات به دلیل فشار بالای تزریق سوخت برمیگرده. با این وجود این سیستم به سرعت در حال فراگیر شدن است.

9) آرم های کنار گلگیر

در محصولات مختلف بر روی گلگیر جلو بعضی مواقع حروف یا عددی رو می نویسن که 2 حالت داره: 1- نوع تیپ ماشین 2- مشخصاتی از موتور یا گیربکس نوشته شده است. که بعضی از این اصطلاحات خودرویی رو بهتون میگیم.
در سمند LX عبارت 1.8i یعنی موتور 1800 با کد XU7 (همون موتور معمولی سمند و پژو 405 و پارس) و i نشون میده سیستم سوخت رسانیش انژکتوری است.
عبارت 1.7 CVVT در سمند یعنی موتور EF7 (موتور ملی) که دارای حجم 1700CC و سیستم تایمینگ متغیر سوپاپ (CVVT) است.
عبارت CNG 1.7 روی سمند یعنی اینکه دارای موتور EF7 از نوع گازسوز بوده، و حجمش 1700CC و سیستم CVVT روش نصبه.
عبارت LX 1.6 در پژو 206 یعنی موتور از نوع TU5 بوده که دارای 1600CC حجم هستش.
عبارت ALX در پژو 206 یعنی دارای گیربکس اتوماتیکه.
عبارت LX در پژو پارس یعنی اینکه دارای موتور TU5 بوده و کمی آپشن بیشتر نسبت به پژو پارس های معمولی داره
عبارت ELX در پژو پارس یعنی دارای همون موتور 1800CC معروفه. با این تفاوت که به جای 8 سوپاپ دارای 16 است که قدرت موتور بیشتری داره و امکانات بیشتری هم داره.
البته جدیداً این نشون روی پژو پارس معنی دیگه ای داره و اون اینکه پارس دارای موتور 1900CC با 8 سوپاپه. که این پروژه به دلیل عدم استقبال مشتریان شکست خورد و از مدار تولید خارج شد.
عبارت 1.7 Turbo روی سمند سورن و دنا یعنی این که دارای موتور EF7 هستش، که مجهز به فناوری توربوشارژر است.
عبارت 1.6 16V پشت صندوق تندر 90 یعنی اینکه دارای موتور 16 سوپاپ هستش که 1600CC حجم داره و کد موتورش K4M است.
در این قسمت مقاله ما شما رو با برخی از اصطلاحات خودرویی در بخش موتور آشنا کردیم. انشالله در قسمت های دیگه شما رو با انواع سیستم های کمکی کنترلی از ماشین آشنا می کنیم.